موزه‌ها برای صلح

مقاله خانم منا بادامچی‌زاده کارشناس ارشد مطالعات موزه و داوطلب موزه صلح تهران به مناسبت روز جهانی موزه‌ها در روزنامه شرق، به تاریخ 28 اردیبهشت ماه 1402:

قرن بیستم شاهد ظهور و رشد موزه‌هایی با محوریتِ ضدیت با جنگ بوده است. این موزه‌ها از ابتدای پیدایش، در اکثر موارد، تحت عنوان «موزه ‌صلح» شناخته می‌شدند؛ موزه بین‌المللی جنگ و صلح که در 7 ژوئن 1902 در لوزانِ سوئیس گشایش یافت، معمولاً به عنوان اولین موزه صلح امروزی توصیف می‌شود. این موزه به وضوح یک مکان ضدِجنگ محسوب می‌شد که به نمایش تاریخ و تکنولوژی جنگ‌افزارها می‌پرداخت؛ با در نظر گرفتن دو مخاطب عام و نخبگان سیاسی و نظامی، هدف آن، تشریح عبث و بیهوده بودن هزینه‌هایی بود که صرف تسلیحات نظامی می‌شد و همچنین تأکید‌ی بر خطرات فزاینده و مخرب جنگ‌افزارهای جدید در جنگ‌های آینده بود.

یکی از نکات جالب توجه در رابطه با موزه بین‌المللی جنگ و صلح، باور مؤسس آن موزه بود که جنگ را قوی‌ترین شاهد در برابر جنگ می‌دانست ولی متأسفانه این موزه، توسط همان جنگی که قرار بود مانع وقوع آن شود، تخریب شد.اگرچه شکل‌گیری اولین موزه صلح به پیش از شروع جنگ جهانی اول باز می‌گردد ولی رشد و نمو آن‌ها در نتیجه اتمام جنگ جهانی دوم و بخصوص بمباران اتمی شهرهای هیروشیما و ناگازاکی بوده است. این موزه‌ها غالباً با نگاهی انتقادی به جنگ و با در بر داشتن پیام‌های ضدِ جنگ، آسیب‌ها، پیامدها و حقایقی را در رابطه با این موضوع، در معرض نمایش می‌گذاشتند؛ رویکردی که غالباً در موزه‌های جنگ وجود نداشت. بنابراین یکی از روایات معمول در موزه‌های صلح، روایت فجایعی است که در پی تخریب‌های حاصل از جنگ‌ها، بمباران‌های شهرها و غیرنظامیان شکل گرفته‌اند؛ در رشته مطالعات صلح در حال حاضر، صلح بجای «نبود جنگ» به «نبود خشونت» تعبیر می‌شود، فلذا بسیاری از موزه‌های فعال در این حوزه، به موضوعاتی همچون عدالت اجتماعی، حقوق بشر، انواع خشونت و سایر موضوعات مرتبط، می‌پردازند. گسترش فعالیت این موزه‌ها تا جایی بود که منجر به تأسیس «شبکه بین‌المللی موزه‌های صلح» در سال  1992 شد که البته در سال 2005 به «شبکه بین‌المللی موزه‌ها برای صلح» با نام اختصاری «INMP» جهت دربرگرفتن گستره وسیع‌تری از موزه‌ها که برای صلح فعالیت می‌کنند، تغییر نام داد  سه هدف اصلی این شبکه شامل: تسهیلِ اشتراک گذاری اطلاعات، همکاری و حمایت دوجانبه میان موزه‌ها برای صلح؛ ارتقاء آگاهی عمومی در رابطه با موزه‌ها برای صلح، فعالیت‌ها و همکاری‌ها و تأثیرات آن‌ها بر جامعه؛  تشخیص و ارزیابی بهترین شیوه‌ها و فنون در طراحی موزه‌ها، نمایشگاه‌ها، ارائه‌ها و رویدادها که از طریق پروژه‌های مطالعاتی، نشریات و گردهمایی‌ها انجام می‌شوند. از مهمترین فعالیت‌های این شبکه، برگزاری کنفرانس‌هایی است که هر 3 سال یکبار، یکی از موزه‌های عضو شبکه، میزبان آن خواهد بود؛ و در واقع تنها کنفرانسی است که اختصاصاً به مقوله موزه‌ها برای صلح می‌پردازد. خانه صلح در شهر اوپسالا، میزبان یازدهمین کنفرانس بین‌المللی موزه‌ها برای صلح خواهد بود. شهر اوپسالا در سوئد به عنوان شهر صلح شناخته می‌شود.